Η αναθεώρηση του συντάγματος ως θεραπεία-σοκ

του Λεωνίδα Βατικιώτη Η εκκρεμότητα που όφειλε να λυθεί με επίκεντρο το Σύνταγμα της Ελλάδας αφορούσε την κραυγαλέα αναντιστοιχία του με εκατοντάδες Μνημονιακούς νόμους που ψηφίστηκαν την τελευταία τριετία και πάνω απ’ όλα με αντιδημοκρατικές πρακτικές που αποτέλεσαν κανόνα στις αποφάσεις και τη λειτουργία της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας. Υπ’ αυτό το πρίσμα η επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος, οι διαδικασίες της οποίας θα ξεκινήσουν επίσημα τον επόμενο μήνα, ενδέχεται να λειτουργήσει σαν από μηχανής Θεός επιτυγχάνοντας το απρόσμενο: Όχι να επιβάλουν την συνταγματική τάξη, αυστηροποιώντας για παράδειγμα τις σχετικές προβλέψεις και αίροντας τις δισημίες μέσω της επέκτασης των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Αλλά, να «κοντύνουν» το Σύνταγμα στα μέτρα της σύγχρονης «κουτσουρεμένης δημοκρατίας» έτσι ώστε ποτέ στο μέλλον να μην καταγγελθούν «αντισυνταγματικότητες» ή ποτέ ξανά να μην γίνει επίκληση του συντάγματος ως μέσο άμυνας απέναντι στην αυθαιρεσία της εξουσίας, ενώ όμως θα συνεχίσουν να νομοθετούνται τα ίδια και χειρότερα εκτρώματα! Το Μνημόνιο δεν ήρθε μόνο του Αξίζει εισαγωγικά να σταθούμε στο «κεκτημένο» των τελευταίων ετών που πολύ πιθανά θα αποτελέσει και τον γνώμονα με τη βοήθεια του οποίου θα αναθεωρηθεί το υπάρχον Σύνταγμα. Ουσιώδες συστατικό αυτού του «κεκτημένου» είναι το «παρασύνταγμα του Μνημονίου», κατά την ορολογία του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Γιώργου Κατρούγκαλου, τους εμφανώς αντισυνταγματικούς νόμους δηλαδή που ενσωμάτωσαν στο δίκαιο τις εντολές των πιστωτών οι οποίες ήταν απαράβατος όρος για την χορήγηση των δόσεων. Αυτό το αντιδημοκρατικό «κεκτημένο» χαράζει από τώρα μια διαχωριστική γραμμή με το Σύνταγμα που ψηφίσθηκε το 2008 τόσο βαθιά ώστε να φαίνεται πως απαιτείται μάλλον Συντακτική κι όχι απλώς Αναθεωρητική Βουλή… Ξεχωρίζουμε σε αυτό το πλαίσιο, χωρίς αξιολογική ιεράρχηση: Πρώτο, την συνεχή χρήση Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου αντί για την ψήφιση νόμων έτσι ώστε να αποφευχθούν συγκρούσεις με απρόβλεπτη εξέλιξη στη Βουλή, ακόμη και για να ανοίξουν τα λεγόμενα κλειστά επαγγέλματα, ή να μειωθούν συντάξεις, μισθοί κι εφ’ άπαξ δεκάδων χιλιάδων λειτουργών του δημοσίου. Πρόκειται για κραυγαλέα περίπτωση κατάχρησης μιας συνταγματικής πρόβλεψης η οποία έπρεπε να εφαρμόζεται σε επείγουσες και απρόβλεπτες ανάγκες, που αντανακλά την υποβάθμιση της νομοθετικής εξουσίας. Δεύτερο, τα όλο και πιο συχνά περιστατικά επιστράτευσης απεργών, με τους ναυτεργάτες και τους εργαζόμενους στο Μετρό να αποτελούν τα πιο πρόσφατα κρούσματα παραβίασης του «ιερού» κατά τ’ άλλα δικαιώματος στην απεργία. Το ενδιαφέρον μάλιστα που έδειξαν και τα τρία κόμματα της συγκυβέρνησης – ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ – να προαναγγείλουν μέτρα ενάντια στην «κατάχρηση του απεργιακού δικαιώματος», όπως υποκριτικά βάφτισαν την πρόθεσή τους να απαγορεύσουν τις απεργίες, έφερε στην επιφάνεια συζητήσεις που γίνονται στο παρασκήνιο. Τρίτο, την κατάφωρη παραβίαση δημοκρατικών δικαιωμάτων, όπως φάνηκε με την προσπάθεια του αρμόδιου υπουργού Νίκου Δένδια να νομιμοποιήσει τα βασανιστήρια με αφορμή τους συλληφθέντες στο Βελβεντό, εκχωρώντας στην ΕΛΑΣ ντε φάκτο δικαστικά καθήκοντα. Η σοβαρή αντίδραση της κοινωνίας απέναντι στην αστυνομική αυθαιρεσία που θύμισε μέρες χούντας και μετεμφυλιακού καθεστώτος μπορεί να οδήγησε την κυβέρνηση Σαμαρά να αναδιπλωθεί (και τους επίδοξους Μαστοράκηδες της χούντας του Μνημονίου να ανακαλέσουν τα τουίτ τους που χειροκροτούσαν τα βασανιστήρια) είναι ωστόσο θέμα χρόνου μια αυστηροποίηση της σχετικής νομοθεσίας με πρόσχημα την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Τέταρτο, την ωμή παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας, που έχει μετατραπεί σε όρο κενού περιεχομένου. Ο ορισμός επιτρόπων από την ίδια την Τρόικα σε νευραλγικές υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, η εκχώρηση δημοσίων εσόδων στους πιστωτές, η ανάθεση στρατηγικής σημασίας οικονομικών και πολιτικών επιλογών σε ξένους επικυρίαρχους οι οποίοι δεν εκλέγονται και δεν λογοδοτούν πουθενά εντός της επικράτειας, ακόμη κι η τοποθέτηση στην Ελλάδα των κατοχικών διοικητών Φούχτελ και Ράιχενμπαχ, παραπέμπουν στις χειρότερες μέρες της αποικιοκρατίας. Ποτέ άλλοτε σε ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κράτος δεν παρατηρήθηκε τέτοιο πισωγύρισμα. Πέμπτο, την προτεραιότητα που αποκτά η εφαρμογή της πολιτικής των περικοπών, έναντι των συνταγματικά κατοχυρωμένων υποχρεώσεων του κράτους να παρέχει δημόσια υγεία και παιδεία ή να εγγυάται την απασχόληση. Η πολιτική της λιτότητας θα αποκτήσει συνταγματική θωράκιση με αφορμή την αναθεώρηση μέσω της ενσωμάτωσης του σχετικού όρου από το δημοσιονομικό σύμφωνο της ΕΕ για την υποχρέωση των κυβερνήσεων να καταθέτουν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Με αυτό τον τρόπο θα εφαρμόζεται με ευλάβεια η άσκηση περιοριστικής οικονομικής πολιτικής, ακόμη κι αν σημαίνει κλείσιμο σχολείων. «Ελέω συνταγματικής υποχρέωσης» θα αντιτείνουν τότε… Το έκτο και τελευταίο από τα αντιδημοκρατικά επιτεύγματα των τελευταίων χρόνων που ξεχωρίζουμε σχετίζεται με την κατίσχυση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων επί της πολιτικής. Η γελοιότητα της εξεταστικής επιτροπής για τη λίστα Λαγκάρντ με δύο μέλη της να έχουν συγγενείς τους στη λίστα, τον επικεφαλής της να έχει πελάτη στο δικηγορικό του γραφείο άλλον εμπλεκόμενο στη λίστα, την μοναδική βουλευτή που υπηρετούσε τον ρόλο της να γίνεται αντικείμενο ομαδικής διακωμώδησης από τα ΜΜΕ, αλλά κυρίως με όσα προηγήθηκαν από την ημέρα που έφτασε η λίστα στην Αθήνα έως ότου συστήθηκε η επιτροπή, αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου της διαφθοράς που ενδημεί στο πολιτικό προσωπικό, με βουλευτές όργανα επιχειρηματιών και μεγάλους ομίλους να συγκροτούν πλέον κοινοβουλευτικές ομάδες. Προφανώς διακομματικές… Εποχή μειωμένων ελευθεριών Ο ακρωτηριασμός των συνταγματικών εγγυήσεων που είναι σε εξέλιξη στην Ελλάδα μπορεί να συντελείται με αφορμή το Μνημόνιο και την δημοσιονομική κρίση, δεν συνιστά ωστόσο παγκόσμια εξαίρεση. Σίγουρα αποτελούμε πρωτοπορία και μάλιστα θλιβερή! Σε όλο τον κόσμο όμως παρατηρούνται ανάλογες αναπροσαρμογές, που ως κοινό γνώρισμα έχουν την αμφισβήτηση των κοινωνικών υποχρεώσεων του κράτους και την αναγόρευση δικαιωμάτων όπως η εργασία και η παιδεία ως επιλογών που επαφίενται στο κάθε μεμονωμένο άτομο. Ωστόσο, η σφοδρότητα με την οποία εμφανίστηκαν όλα τα παραπάνω φαινόμενα στην πολιτική ζωή της Ελλάδας, με αφορμή την δημοσιονομική κρίση, επιβάλλουν μια συγκεκριμένη, καθόλου «φιλική προς τον χρήστη» συνταγματική αναθεώρηση, μια «δομική προσαρμογή» του συνταγματικού δικαίου στην οικονομία, για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία του ΔΝΤ. Το πολιτικό σύστημα πρέπει να προσαρμοστεί στην οικονομία, αν κι όχι με ευθύγραμμο τρόπο, ώστε να δώσει μόνιμο και μη αντιστρεπτό χαρακτήρα στις αλλαγές που συντελέστηκαν κι επίσης να προλάβει και να καταστείλει μαζικές κι επικίνδυνες αμφισβητήσεις της σημερινής πολιτικής. Με αυτές τις φιλοδοξίες και τους περιορισμούς η κυβέρνηση εμφανίζεται αποφασισμένη να επιβάλει τις ακόλουθες αλλαγές, εξασφαλίζοντας φυσικά τις αναγκαίες συμμαχίες που θα δώσουν τον μαγικό αριθμό των 180 βουλευτών που απαιτείται. Σε ότι αφορά το πολιτικό σύστημα η ΝΔ φαίνεται αποφασισμένη να οπλίσει ξανά τον πρόεδρο της Δημοκρατίας με τις εξουσίες που έχασε μετά την αναθεώρηση του 1985. Το γνώρισμα εκείνων των αλλαγών δεν ήταν μόνο η προσωπική σύγκρουση του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου με τον Κώστα Καραμανλή, κι η προσπάθεια του πρώτου να «κοντύνει» τον δεύτερο, αλλά επίσης ο δημοκρατικός χαρακτήρας των αλλαγών που επιβλήθηκαν. Με την αναθεώρηση του 1985 ο πρόεδρος της Δημοκρατίας έχασε τη δυνατότητα που διέθετε να διαλύει την Βουλή με το επιχείρημα ότι βρίσκεται σε δυσαρμονία με το λαϊκό αίσθημα κι επίσης να προκηρύσσει πρόωρες εκλογές και να διορίζει ή να παύει εκλεγμένες κυβερνήσεις. Δεδομένου ότι ο πρόεδρος δεν εκλέγεται από τον λαό, η επαναφορά αυτών των εξουσιών συνιστά αντιδραστικοποίηση της πολιτικής ζωής. Λίγοι και καλοί βουλευτές για την …διαπλοκή Αντιδραστικοποίηση επίσης θα σημάνουν η συζητούμενη μείωση του αριθμού των βουλευτών από 300 σε 200 (μέτρο που μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς αναθεώρηση του συντάγματος) κι επίσης η εκχώρηση των υπουργικών θώκων σε τεχνοκράτες χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση. Και τα δύο μέτρα εμφανίζονται ως μέτρα θωράκισης της δημοκρατίας και αντιμετώπισης της διαφθοράς και της δημοσιονομικής κρίσης. Λέγεται για παράδειγμα και μάλιστα σοβαρά: «Αντί να πληρώνουμε 300 χαραμοφάηδες, να πληρώνουμε 200 για να μας έρχεται φθηνότερα»… Σε αυτή την περίπτωση όμως και πολύ περισσότερο αν η μείωση του αριθμού των βουλευτών συνδυαστεί με την αύξηση του αριθμού των βουλευτών οι οποίοι επιλέγονται από το κόμμα (δηλαδή από τον αρχηγό του κόμματος…) ο κάθε βουλευτής θα είναι έρμαιο του προέδρου. Στην δική του βούληση θα φροντίζει να υπακούει κι όχι στην βούληση των ψηφοφόρων του – υποχρέωση που έτσι κι αλλιώς έχει στιγματιστεί τα τελευταία χρόνια σαν «λαϊκισμός». Όσο δε λιγότεροι είναι οι βουλευτές τόσο πιο δύσκολη θα είναι η επαφή τους με τους ψηφοφόρους. Έτσι όμως θα οχυρώνονται από την λαϊκή αγανάκτηση. Θα ψηφίζουν όσα Μνημόνια θέλουν χωρίς να κινδυνεύουν να φάνε ξύλο από τους ψηφοφόρους τους που βλέπουν την σύνταξή τους να μειώνεται ή να χάνουν τη δουλειά τους εξ αιτίας των όσων ψήφισε ο βουλευτής τους, παραβιάζοντας προφανώς την λαϊκή εντολή. Εδώ αξίζει να θαυμάσουμε την υποκρισία της νεοφιλελεύθερης ηθικής καθώς έννοιες όπως η συνέπεια ή η λογοδοσία έχουν εξοβελιστεί στο πυρ το εξώτερον… Το σύνθημα των νεοφιλελεύθερων είναι «πάρε την ψήφο και τρέχα»… Η απρόσκοπτη εφαρμογή νομοθετικών τερατουργημάτων είναι επίσης το ζητούμενο από τον διορισμό εξωκοινοβουλευτικών υπουργών. Η επίκληση της αποτελεσματικότητας συγκαλύπτει την εκτίμηση πως οι μη εκλεγμένοι υπουργοί θα είναι έρμαια οικονομικών συμφερόντων και μη έχοντας την αγωνία να εκλεγούν θα μπορούν να εφαρμόζουν την πιο ταξική πολιτική. Όπως συμβαίνει για παράδειγμα σήμερα με τον πρώην τραπεζίτη και πρώην διευθυντή του μελετητικού ιδρύματος των βιομηχάνων, υπουργό Οικονομικών, Γιώργο Στουρνάρα που κι αυτός αποδεικνύεται από μηχανής Θεός. Αν δεν υπήρχε έπρεπε να εφευρεθεί… Λίγο είναι να εφαρμόζει στο ακέραιο τα μέτρα που συμφωνούν ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ με την Τρόικα, εξασφαλίζοντας έτσι το χρίσμα ΔΝΤ, ΕΕ στην σημερινή κυβέρνηση και την ίδια ώρα σύσσωμη η Τρόικα εσωτερικού, με πρώτο κόμμα απ’ όλα τη ΝΔ, να τον αποκηρύσσει; Σιδερά γροθιά εναντίον των εργαζομένων από την μεριά της κυβέρνησης και αλεξικέραυνο μαζί που απορροφά τους πολιτικούς κραδασμούς ή το επάρατο πολιτικό κόστος… Η πολιτική απάτη με τον κυνισμό σε συσκευασία ενός… Στόχος των μέτρων αναμόρφωσης του πολιτικού συστήματος είναι να διευκολύνουν τις απαιτούμενες αλλαγές στην οικονομία σε όφελος του κεφαλαίου και σε βάρος των εργαζομένων. Καθόλου τυχαίο δεν είναι πως από τα ελάχιστα που έχουν ειπωθεί δημόσια μέχρι στιγμής εκ μέρους της κυβέρνησης, μια πρόταση αφορά την αναθεώρηση του άρθρου 16, με στόχο να επιτραπεί η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, άλλη προανήγγειλε την αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος με πρότυπο τα όσα ισχύουν για τις ναυτιλιακές εταιρείες (δηλαδή φορολογική απαλλαγή με συνταγματική θωράκιση!) και μια τρίτη την συνταγματική πρόβλεψη για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς (Συνέντευξη υπουργού Εσωτερικών, Ευρυπίδη Στυλιανίδη, στην Ελευθεροτυπία, 10/2/2013). Δεν ξεφεύγει μάλιστα της προσοχής η συχνή χρήση από τους βουλευτές της πλειοψηφίας του όρου «σοκ» όταν μιλούν για τις επικείμενες αλλαγές στο πολιτικό σύστημα. Προφανώς μετά την «θεραπεία σοκ» στην οικονομία ακολουθεί η «θεραπεία σοκ» στην πολιτική. Ένα αντίστροφο σοκ Στον αντίποδα όλων των παραπάνω, σήμερα έχουν ωριμάσει οι συνθήκες και είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ για να μπει ένα τέρμα στην ραγδαία υποβάθμιση της ζωής μας μια σειρά αλλαγές στο σύνταγμα, που θα κατοχυρώνουν και θα διευρύνουν τις δημοκρατικές ελευθερίες και την ίδια στιγμή θα εγγυώνται το βιοτικό επίπεδο της κοινωνίας. Τέτοιες αλλαγές μπορεί, μεταξύ άλλων, να είναι: Σε ότι αφορά την πολιτική, κατοχύρωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, διευκόλυνση της προσφυγής σε δημοψηφίσματα, κάθε βουλευτής που θέλει να υπηρετήσει την κοινωνία να αμείβεται με τον βασικό μισθό και να μην απολαμβάνει κανένα προνόμιο, να είναι ανακλητός ανά πάσα στιγμή από τους εκλογείς του και να λογοδοτεί σε τακτική βάση σε αυτούς. Σε ό,τι αφορά το κοινωνικό περιεχόμενο του Συντάγματος να υπάρξει άρθρο για την δίκαιη φορολόγηση, για την απαγόρευση κάθε μορφής ιδιωτικοποίησης, για την απαράβατη υποχρέωση του κράτους να παρέχει δωρεάν και υψηλής ποιότητας παιδεία, υγεία, πολιτισμό, κοινωνική ασφάλιση και άλλα δημόσια αγαθά, για την θέσπιση ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για κάθε κάτοικο της χώρας, για απαγόρευση κάθε μορφής εξωτερικού δανεισμού, όπως έχουν επιβάλλει μια σειρά χώρες μετά από κρίσεις χρέους, για την δήμευση της εκκλησιαστικής περιουσίας στο πλαίσιο τους πλήρους διαχωρισμού κράτους – εκκλησίας, κοκ. Πηγή: Unfollow Μάρτιος 2013